Yiyeceklerimizdeki Koruyucu Kimyasallar; Antioksidanlar ve Yapıları

Hepimiz sık sık reklamlarda antioksidanlar hakkında bir şeyler duymaktayız. Peki ama bu maddeler nelerdir ya da nerelerde bulunur biliyor muyuz? Bu soruya bir çoğumuz bizi kışın soğuktan ya da yazın hasta olmaktan koruyacak besinleri sayarak cevap veriyor. Ancak bu bilgilerin ne kadarı doğru bunu bilmiyoruz. Ya da bu koruyucu maddelerin yapısını ve çalışma şeklini tam olarak anlamış değiliz.
Bizde bu eksiklikten yola çıkarak sizlere bu konu hakkında tam bir bilgi şöleni sunmak istiyoruz. Baştan hemen belirtmiş olalım vereceğimiz bilgiler biraz bilimsel ağırlıklı olacak. Örnek olarak antioksidanların etki mekanizması konusunu açıklamak için atomların elektron ve protonlarına bakmamız gerekecek. Bu yüzden koltuklarınıza yaslanın ve bilimsel bilgi şöleninin tadını çıkarmaya çalışın. Hazırsanız başlayalım.

Antioksidanlar Nelerdir ve Antioksidan Ne Demektir?

Sizi bilimsel bilgiye boğmadan önce birkaç konuya açıklık getirmek istiyoruz. Öncelikle sizlere antioksidanlar ne demek bunu açıklayarak başlamak istiyoruz. Bu sürekli duyduğumuz yapılar aslında birere koruyucu kimyasal maddelerdir. Ancak onları, eşlenmemiş elektronlara sahip moleküller olan serbest radikallere saldırarak doku ve hücre yıpranmasını yavaşlatan bileşikler olarak da tanımlayabiliriz. Size bilimsel bir bilgi şölenine hazır olmanızı söylemiştik.
Öncelikle serbest radikallerle başlamak istiyoruz. Bunlar metabolizmalarımızın ürettiği birer yan üründür. Ancak aynı zamanda sigara dumanı, X ışını ve çevresel kirlilik gibi çevresel etkiler sonucunda da üretilebilirler. Ancak merak etmeyin çünkü bunların hakkında antioksidanlar geliyor. Çünkü serbest radikaller vücutta yüksek seviyelere ulaştıklarında DNA’yı, yağ dokusunu ve proteinleri yok etmeye başlıyorlar.
İşte yazımızın ana konusu olan antioksidanlar da tam olarak burada devreye giriyor. Bu koruyucu moleküllerin serbest radikallerin aksine ekstra bir elektronu bulunur. Böylece bu ekstra elektron serbest radikallere geçerek onları kararlı hale getirir. Böylelikle de doku ve hücrelere verilen zarar önlenmiş olur. Bu işlem için gerekli olan eylem ise bu yararlı moleküllere sahip olan besinleri tüketmektir.

Yaygın ve En Güçlü Antioksidan Nedir?

Yazımızın başından beri kullandığımız antioksidanlar kavramını aslında farklı türdeki yiyecekleri tanımlamak için kullanıyoruz. Ancak bu isim aynı zamanda bir kimyasal özelliğin de adıdır. Dolayısıyla bizler serbest molekülleri kararlı hale getirebilen herhangi bir bileşene de antioksidan adını veriyoruz. Bu durumdan kaynaklı olarak da araştırma yapan bilim insanları bu ismi verebilecekleri binlerde bileşik keşfettiler.
Bunlara örnek olarak C ve E vitaminlerini verebiliriz. Araştırmalara göre bu iki vitamine sahip yiyecekler en iyi antioksidanlar arasında yer alıyorlar. Özellikle C vitamini serbest radikallerle savaşta çok önemli bir vitamindir. Ancak aynı zamanda bağışıklık sistemini destekleyerek kemiklerin, dişlerin ve kıkırdakların gelişimini de sağlar.
E vitamini ise bilindiği gibi göz sağlığı için çok önemlidir. Ancak bunun yanı sıra vücudumuzda bulunan hormonların üretimini de düzenler. Bunlara ek olarak ise spor sonrasında kas onarımı açısından da çok önemlidir. Bu yüzden sporcuların tercih ettiği antioksidanlar arasında yer alır. Bütün bu vitaminlere ek olarak zerdeçal, elma ve hatta şarap da yüksek antioksidan özelliği gösteren tüketim maddeleridir.

Doğal Antioksidan Ne Demektir?

Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi antioksidanlar vücudumuz için çok önemlidir. Bu yüzden de dünya çapında sıkı bir araştırmaya konu olmuştur bu moleküller. Ancak bu araştırmaların yanı sıra insanlar da günlük hayatlarında tükettikleri besinler sayesinde bu molekülleri almaktadır. Bu tüketilen besinler arasında ise ilk olarak sarı, kırmızı veya turuncu yiyecekler gelmektedir.
Bu tür renklere sahip meyve ve sebzelerde özellikle karotenoidler dediğimiz maddeler yaygın olarak bulunmaktadır. Özellikle ebta-karoten, likopen, lütein ve zeaksantin gibi antioksidanlar da karotenoidlere birer örnektir. Ancak özellikle beta-karoten gibi bazı maddeleri yüksek derecelerde almak daha fazla sağlık problemi oluşturabilir. Özellikle sigara içen kişilerde akciğer kanseri oluşmasını bu duruma örnek olarak gösterebiliriz.

Antioksidanlar Nelerde Bulunurlar?

Sizlere ilk başlıklarımızda antioksidanların etki mekanizması konusundan bahsetmiştik. Şimdi ise bu kimyasalların nerelerde bulunduğundan bahsetmek istiyoruz. Ancak bu konu biraz kafa karışıklığına neden olabilir. Çünkü bu koruyucu kimyasallar neredeyse her besin içerisinde bulunurlar. Ancak en bol olarak sebze, meyve ve baklagillerde yer alır bu koruyucu dostlarımız.
Meyveler potasyum, lif ve folik asit gibi yararlı bileşenlere sahiptir. Bunlar kan basıncını düzenledikleri gibi kolesterolü de azaltırlar. Ayrıca doku onarımına da yardımcı olurlar. Yüksek derece de antioksidanlar barındıran meyveler arasında yaban mersini, çilek ve elma sayılabilir. Buna ek olarak kurutulmuş meyvelerde antioksidan yoğunluğu daha fazladır. Çünkü bunlar fazla sularını kurutma işlemi esnasında kaybederler.
Sizlerde hızlı bir şekilde antioksidanlar almak isterseniz kurutulmuş meyveleri tercih edebilirsiniz. Ayrıca karotenodler kırmızı, turuncu ve sarı sebzelerde daha fazladır. Kara lahana, brokoli ve ıspanak gibi birçok yeşil sebze de muhteşem antioksidan kaynaklarıdır. Sonuç olarak antioksidanlar zirvesi yaşamak için bu besinler yenebilir. Sizde özellikle çocuklarınıza bu sebze ve meyveleri yedirerek onları çeşitli hastalıklara karşı koruyabilirsiniz.